مدیریت تکنولوژی و نوآوری
بنام خدا
سرفصل دوره:
تعریف فناوری یا تکنولوژی
مدیریت تکنولوژی چیست؟
فرایند مدیریت تکنولوژی
از مدیریت فناوری تا مدیریت نوآوری
مهمترین دلایل توجه به مدیریت فناوری در دنیای کنونی
اهمیت فناوری
نتایج عقب ماندگی فناوری
اصول سیاست علم و فناوری
ابزارهای سیاست علم و فناوری
سیاست های پشتیبان استراتژی فناوری
استفاده ازانتقال فناوری در کنار تحقیق و توسعه
مفاهیم نوآوری فناوری
روابط و سطوح خلاقیت و نوآوری
آشنایی با نظریه نوآوری نظام یافته (TRIZ) مهمترین اختراع قرن!
بسمه تعالی
تعریف فناوری یا
تکنولوژی
در
مورد تعاریف فناوری یک‌سری تعاریف و باورهایی رایج است که هیچ‌کدام کامل نیست:
• فناوری،
کاربرد علم در عمل است؛
• فناوری،
عامل تبدیل منابع به کالاها و خدمات است؛
• فناوری
به معنی ابداع و اختراع است؛
•هر
آن چه که مصنوع انسان بوده و متمایز از طبیعت باشد، فناوری است.
هرکدام
از تعاریف فوق تنها به یک بعد از ابعاد فناوری اشاره دارد؛ اما درواقع باید گفت
فناوری یعنی توانایی. هر نوع توانایی که ما را قادر به تسلط بر طبیعت، دانش و امکانات
نماید، نوعی فناوری است. بنابراین فناوری می‌تواند شامل هر یک از این موارد باشد
اما خود این‌ها نیست: نه دانش، نه اختراع، نه ماشین و نه محصول.
مدیریت تکنولوژی چیست؟
مدیریت فرآیند ایجاد تکنولوژی و یا انتقال فناوری از مرحله انتخاب تا کسب آن را مدیریت فناوری می گویند.
حوزه‌ای از دانش که با تعیین و اجرای سیاست‌های لازم برای توسعه و به‌کارگیری فناوری و طبیعت سروکار دارد و هدف آن، ترغیب نوآوری، ایجاد رشد اقتصادی و رواج کاربرد مسوولانه‌ی فناوری برای رفاه بشر است.
مدیریت فناوری در سطح منطقه ای بیشتر بر نقش سیاست‌های عمومی در پیشبرد علم و فناوری متمرکز است و تأثیرات کلی فناوری بر جامعه ـ و به‌ویژه نقش آن در توسعه‌ی اقتصادی پایدار، را مورد بحث قرار می‌دهد.
مدیریت فناوری یک حلقه‌ی ارتباطی بین رشته‌های علوم، مهندسی و مدیریت ایجاد می‌کند.
فرایند مدیریت تکنولوژی
در مباحث مدیریت فناوری تلاش می‌شود به سوالات زیر پاسخ داده شود:
* فناوری چگونه خلق می‌شود؟
* چگونه می‌توان آن‌را برای ایجاد فرصت‌های کسبوکار به کار بست؟
* چگونه می‌توان استراتژی فناوری را با استراتژی کسبوکار یکپارچه نمود؟
* چگونه می‌توان از فناوری برای کسب مزیت رقابتی بنگاهی و منطقه ای استفاده کرد؟
* فناوری چگونه می‌تواند انعطاف‌پذیری سیستم‌های تولیدی و خدماتی را بهبود بخشد؟
* چگونه می‌توان سازمانهایی طراحی نمود که با تحولات فناوریک سازگار باشند؟
* چه‌وقت باید به سراغ فناوری رفت و چه‌وقت باید آن‌را کنار نهاد؟
از مدیریت فناوری تا مدیریت نوآوری
مهمترین دلایل توجه به مدیریت فناوری در دنیای کنونی
سرعت گرفتن تحولات فناوری .
دنیا در حال تغییر است و سرعت این تغییر روزبه روز بیشتر می‌شود.
فناوری‌های جدیدی ظهور می‌کنند و معادلات بازرگانی را برهم می‌زنند.
شکل‌گیری بلوک‌های تجاری جدید.
تغییر در رقابت (حضور کشورهای جدید در صحنه‌ی رقابت و تغییر قوانین رقابت)
اهمیت فناوری
فناوری تأثیرگذار درتحولات مهم تاریخی
+ رنسانس مسیر اروپا را عوض کرد و از عوامل مهم بروز رنسانس فناوری چاپ بود.
+ حاکمیت پرتغالیها و اسپانیایی‌ها بر نیمی از دنیا ناشی از دستیابی به فناوری ساخت کشتی‌های بزرگ بود.
+ مهمترین عامل در شکل گرفتن جغرافیای سیاسی عصر حاضر، دستیابی آمریکا به فناوری بمب اتم و تسلیم ژاپن در جنگ جهانی دوم بود.
کاهش اثر مواد اولیه به کمک فناوری
5/3 کیلوگرم فیبر نوری(100 $) = یک تن کابل مسی (1800 $ )
فناوری عامل اصلی تولید درآمد و توسعه
فناوری از عوامل مهم اقتدار
فناوری یکی از مهمترین مؤلفه‌های امنیت ملی
نتایج عقب ماندگی فناوری
• عدم توان تأمین امنیت ملی
• ناتوانی در تامین بسیاری از نیازمندیها
• کیفیت پایین تولیدات و قابل رقابت نبودن آنها
• صادرات مواد خام ارزان و واردات گران محصول
اصول سیاست علم و فناوری:
* اصل سازمان های تحقیقاتی ناب( دوری از بروکراسی)
* اصل ارزیابی مستمر بازیگران توسعه فناوری در منطقه
* اصل ریسک پذیری
* اصل تکمیل کنندگی(پر کردن حلقه های مفقوده)
ابزارهای سیاست علم و فناوری:
ابزار مربوطه به تقاضا:
* خریدهای دولتی
* اختصاص سوبسید مالی به پذیرش فناوری
* خدمات اطلاعاتی
* انتقال فناوری از خارج
* استانداردهای فنی
* تشویق شرکتهای کوچک و متوسط
* تشویق عرضه فناوری و حمایت از خلق فناوری:
* کمک به تحقیق و توسعه شرکتهای خصوصی
* تشویق همکاری های بین شرکتی
* هدف قراردادن فناوری های خاص
* اعطای تخفیف مالیاتی و سوبسید به تحقیق و توسعه
* تقویت حقوق مالکیت معنوی ملی
* تقویت همکاری دانشگاه و صنعت
سیاست های پشتیبان استراتژی فناوری
* نقش فعال حاکمیت درتشویق نوآوری فناوری
* بسط تسهیلات لازم برای ترویج تحقیق و توسعه در فناوری های حساس
* پیش بینی تمهیدات لازم برای جذب و کاربرد سریع ابداعات و نوآوری ها
* ایجاد زمینه برای بسط فناوری های نو
* ایجاد محیطی که متقاضی اندیشه های نوآورانه باشد
* بسط پیوندهای ضروری بین استراتژی فناوری با استراتژی تجاری و بازار
* سیاست های پشتیبان استراتژی فناوری
* ایجاد بستر مناسب برای همکاری های پژوهشی بین دانشگاه ، صنعت و مراکز پژوهشی
* پیش بینی چگونگی همکاریهای بین المللی در توسعه فناوری
* تدابیری برای ارتقای بهره وری صنایع کوچک (آموزش و آشنایی با فناوری)
* اندیشیدن تمهیدات لازم، همچون بخشودگیهای مالیاتی، و گمرکی ، وضع نرخهای
ویژه استهلاک، اعطای وامهای بلند مدت و کمکهای بلاعوض دولتی برای تشویق جدی
سرمایه گذاری پژوهشی و توسعه فناوری صنعتی
* سیاست های پشتیبان استراتژی فناوری
* برای موفقیت علم و فناوری؛ به جای تأمین ساده توازن در خصوص همه انتخابهای مقدور سرمایه گذاری، بر سرمایه گذاریها و تلاشهای متمرکزی که بیشترین اطمینان را در بهبود قابلیتهای منطقه ای ایجاد می کند، تأکید شود. شعار نوین سیاست علم و فناوری ، تمرکز است نه توازن.
* فراهم نمودن وام برای تأمین سرمایه جهت شرکتهای دانش بنیان کوچک و متوسط
* تأمین اعتبار سرمایه گذاری بلندمدت برای شکل گیری، توسعه و رشد شرکتهای بزرگ تجاری که عمدتاً در توسعه یا کاربرد فناوری های حیاتی و سایر فناوری های پیشرفته درگیر هستند.
* افزایش تحقیق و توسعه در حوزه هایی که بخش خصوصی قادر به انجام دادن آن نیست
* تشویق شرکتها به انجام دادن تحقیق و توسعه با اهداف تجاری
* اندیشیدن تمهیداتی چون ایجاد شهرک های صنعتی یا تحقیقاتی برای توسعه متوازن ناحیه ای فناوری
* ایجاد فضای مطلوب برای توسعه علوم و فناوری از طریق یک جنبش علمی وسیع ملی
* رفع موانع و محدودیتها از سر راه پرورش نوآوری در بخش خصوصی از طریق اعطای آزادی عمل بیشتر
استفاده ازانتقال فناوری در کنار تحقیق و توسعه:
روشهای رسمی انتقال فناوری
* روش‌انتقال‌فناوری از طریق سرمایه‌گذاری مشترک (Joint Venture)
* روش انتقال فناوری از طریق بستن قراردادهای مشروط
* روش انتقال فناوری از طریق فروش یکجا (Turn-Key)
* روش انتقال فناوری از طریق ایجاد صنایع مونتاژ
* روش انتقال فناوری از طریق ارتباط خاص بین دولت‌ها
* روش انتقال فناوری از طریق فاینانس
* روش انتقال از طریق سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDA)
* انتقال فناوری‌از طریق قراردادهای لیسانس (Licenig Agreements)
* انتقال فناوری از طریق مهندسی معکوس
* انتقال فناوری از طریق قراردادهای بیع متقابل
* انتقال فناوری از طریق واردات کالاهای سرمایه‌ای و ماشین‌آلات
روشهای غیر رسمی انتقال فناوری
* تأسیس شرکتهای تابعه در کشورهای مبدأ فناوری
* ایجاد مراکز تحقیقاتی در کشورهای مبدأ فناوری
* آموزش فنی کارکنان در صنایع کشورهای پیشرفته
* مشارکت در محافل و انجمن‌های علمی و فنی بین‌المللی
* تأسیس مراکز آموزشی، تحقیقاتی سطح بالا در داخل کشور با مدیریت
* دانشمندان و مؤسسات آموزشی و تحقیقاتی پیشرفته جهان
* مبادلات آکادمیک
* مشارکت صنایع داخلی با خارجی
* همکاری استراتژیک
* ثبت اختراعات در کشور
* تملک شرکتهای خارجی و یا خرید پاره‌ای از سهام آنان
* استخدام نیروی خارجی
* ایجاد یک سایت اطلاعاتی قوی
روابط و سطوح خلاقیت و نوآوری
پایان مرحلة خلاقیت ، مصادف با آغاز مرحلة نوآوری است
مرحلة خلاقیت ، ایده های نو را تولید می کند و مرحلة نوآوری ، ایده های نو را به چیزهایی ملموس یعنی محصولات ، فرآیندها یا خدمات مفید تبدیل می کند و در اختیار سازمان یا بازار قرار می دهد.
خلاقیت اشاره به قدرت ایجاد اندیشه های نو دارد و نوآوری به معنای کاربردی ساختن آن افکار نو و تازه است. اولین سازمانی که ایــده جدید را معرفی می کند به عنوان نوآور در نظر گرفته می شود و سازمانی که کپی می کند یک تغییر را اتخاذ کرده است.
براساس این تعاریف، خلاقیت لازمه نوآوری است. تحقق نوجویی وابسته به خلاقیت است.
خلاقیت بستر رشد و پیدایی نوآوریهاست.
گاهی ایده و اندیشه ای نو از ذهن فرد می تراود و در سالهای بعد آن اندیشه نو به وسیله فرد دیگری به صورت نوآوری در محصول یا خدمت متجلی مــــــی گردد. (الـوانـــی، 1372، ص 223- 224)
خلاقیت یک نوع فعالیت ذهنی و عقلانی برای بوجود آوردن ایده های جدید و بدیع است حال آنکه نوآوری تبدیل خلاقیت به عمل یا نتیجه است.
ابتکار: ایده نو و تازه ای که قبلاً وجود نداشته است.
مفاهیم نوآوری فناوری
1) مقدمه : فناوری هرگز ساکن نمی ماند دلایل
1-علم بشری هیچگاه کامل نیست یعنی علم روزبروز کاملتر می شود .
2-فناوری ابزاری در جهت توسعه اقتصادی است .ارتقای فناوری جهت افزایش
بهره وری امری ضروری است .
2) نوآوری فناوری چیست ؟ تغییرات در فناوری محصول نوآوری فناوری است
دلایل تغییر فناوری
1-ارائه عملکرد بهتر.سرعت بالا –ظرفیت بیشترو... مثل اتومبیل ها و کامپیوترها
2- ارضای خواسته ها و نیازمندیهای بالقوه و روبه افزایش انسان مثل : ماشین حساب و ماشین لباسشوئی
نوآوری در فناوری : موجب ایجاد یک فناوری جدید یا بهبود یافته می شود.
3) فرآیند نوآوری :
- تحقیقات پایه ( زیر بنایی ) : درک یا دانش عمیق تر درباره موضوع مورد نظر
- تحقیقات کاربردی : فعالیتهای تحقیقاتی در جهت حل یک یا چند مشکل مثل :دارو برای درمان خاص
- تحقیقات توسعه ای : انجام یک سلسله فعالیتهای برنامه ریزی شده است که با استفاده از دانش حاصل از تحقیقات و تجربیات قبلی نتیجه حاصل گردد .
- پیاده سازی فناوری : به اولین استفاده عملیاتی جامعه از ایده یا محصول مرتبط است.
- تولید : کلیه فعالیتها ، ساخت ، کنترل،کیفیت،لجستیک و توزیع در این مرحله قرار می گیرد .
-بازاریابی : مطالعه و ارزیابی بازار واستراتژی توزیع در این مرحله طرح می شود .
-انتشار فناوری : فعالیتهایی که موجب بکارگیری وسیع فناوری ، در بازار خواهد شد .
-ارتقای فناوری: فعالیتهایی که منجر به حفظ مزیت رقابتی فناوری مورد نظر خواهد شد . مثل استفاده از اینترنت برای انتشار نرم افزارها توسط مایکروسافت.
4) کارآفرینی و نوآوری : جرقه پیشرفت های فناوری اغلب توسط کارآفرینان زده می شود مثل : شرکت مایکروسافت .
5) مدیریت و نوآوری : دو سبک مدیریتی تحت عنوان
1-مدیریت دستوری نظام مند و رسمی
2- مدیریت کارآفرینانه یا انعطاف پذیر وجود دارد .
مقایسه دو نوع سبک مدیریتی
|
مدیر کارآفرین |
مدیر دستوری |
|
1-همگام با پیشرفت کارها اهداف تعریف می شود . |
1-اهداف کاملاً مشخص |
|
2-کارهای مهم را خود انجام می دهد . |
2- کار از طریق افراد انجام شود |
|
3-به خوبی تفویض اختیار نمی کند و نباز به اعمال کنترل دارد |
3-به خوبی تفویض اختیار و ایجاد انگیزه می کند . |
|
4- دارای تفکر نوآورانه بوده و ریسک را مدیریت می کند. |
4- ریسک پذیر نیست طبق ضوابط عمل می کند |
6) جایگاه دو کسب مدیریتی در چرخه عمر فناوری :
یعنی تا دوره رشد و نوآوری از مدیریت کارآفرین و بعد از آن از مدیریت دستوری استفاده می شود .
ماتریس برتری خلاقیت و نوآوری
ماتریس فوق، ماتریس برتری خلاقیت و نوآوری را نشان می دهد. در این ماتریس اثر سطوح مختلف خلاقیت و نوآوری بر عملکرد سازمانها، نشان داده شده است. روی یک محوز، سطوح خلاقیت مانند بالا، متوسط و پایین و روی محور دیگر سطوح نواوری اندازه گیری شده است. مانند بالا، متوسط و پایین. هر سازمان باید در یکی از نه حالت بدست آمده از تعامل خاقیت و نوآوری، قرار بگیرد. سازمانهایی موفق هستند که در هر دو محور در سطح بالا قرار گیرند که در این صورت برنده خواهند شد.
سازمانهایی که در حالت نوآور خلاق باشند، یعنی از نظر خلاقیت در سطح بالا و از نظر نوآوری در سطح متوسط باشند، به نوبه خود دارای ارزش می باشند، چرا که بسیاری از ایده های ارائه شده به جرا درمی آید و این نوع سازمانها باید تلاش کنند که خود را به سطح بالای نوآوری نیز برسانند تا برنده شوند.
سازمانهایی که از نظر نواوری در سطح بالا و از نظر خلاقیت در سطح متوسط باشند به آنها مقلد خلاق اطلاق می شود. چرا که این سازمانها به لحاظ اینکه از نظر سطح نوآوری درحد بالائی قرار دارند و با کمبود ایده برای اجرا مواجهه اند، این نوع سازمانها رو به سوی تقلید می آورند.
سازمانهایی که از نظر خلاقیت در سطح پایین قرار دارند، ولی از نظر نواوری در سطح بالا هستند، سازمانهایی منتحل یا مقلد غیرخلاق هستند . این سازمانها از یک طرف هیچ ایده ای ندارند و از طرف دیگر توان اجرای بالایی دارند، به همین خاطر ایده ها و فکرهای سازمانهای دیگر را بکار می برند.
رویهم رفته از نه حالت بدست آمده از تعامل حالت برنده و پس از حالتهای نوآور خلاق و مقلد خلاق است، شش حالت دیگر به نفع سازمانها نیست چنانکه اگر سازمانی در هر کدام از این شش حالت اخیر باشد، به بقاء آن ها نمی توان امیدوار بود. لذا توصیه می شود سازمانها خودشان را به حالت اول نزدیکتر کنند.
آشنایی با نظریه نوآوری نظام یافته (TRIZ) مهمترین اختراع قرن!
روشهای زیادی برای ارتقای نوآوری وجود دارد : طوفان فکری ، سینتیک ، تفکر جانبی ، برنامه ریزی عصبی- کلامی ، نقشه کشی ذهن و .... .
تمام این روش ها مبتنی بر احساسات هستند؛ در حالی که تریز مبتنی بر مشاهده و تجربه است.
در بازار جهانی امروز با رقابت سرسختانه آن ، امکان توسعه محصولات و عبور از موانع تولید بسیار دشوار شده است.
برای عبور از این مشکلات پیچیده به تازگی ، یک دوره جدید از "مهندسی نوآورانه " آغاز شده است تا توانایی ما را برای حل مسائل دشوار و یا غیرممکن مهندسی بطور قابل توجهی بهبود بخشد.
این روش جدید کهTRIZ نام دارد به طرز چشمگیری دانش مهندسی ، خلاقیت ، و مهارت حل مسأله را افزایش خواهد داد و انقلابی در رویکرد ما برای حل مسائل دشوار که نیاز به فکر خلاقانه دارد بوجود خواهد آورد.
TRIZ یک واژه مخفف روسی برای تئوری ابداعی حل مسأله یا نوآوری نظام یافته است.
TRIZ بر اساس اصول اختراعی حاصل از مطالعه بیش از یک و نیم میلیون ثبت اختراع نوآورانه در جهان بنا شده است.
گنریش آلتشولر بیش از 200000 اختراع ثبت شده (پتنت) را مورد بررسی قرار داد تا متوجه شود اختراعات به عنوان مسئله های ابداعی (یعنی مسئله هائی که راه حل آنها مشخص نیست و بایستی آن را با روش های خلاق و ابداعی کشف کرد) چگونه حل شده اند .
تیجه نهایی ایده آل(Ideal Final Result (IFR)) توصیفی است از بهترین راه حل ممکن برای حل یک مشکل ( یا تناقض)، بدون توجه به منابع یا محدودیت های مسئله اصلی. IFR یکی از مفاهیم اساسی TRIZ است. یک IFR خوب می تواند به یک حل کننده مسئله کمک کند تا بر گرایش روانی یا رخوت ذهنی خود غلبه کند و به راه حل میانبر با تفکر به راه حل در قالب کارکرد و بدون توجه به خود مشکل و ریشه آن( تمرکز بر روی کارکردها و نه بر روی فرایند و ابزار موجود.) برسد. ایده IFR برای ایجاد تعریفی روشن از اهداف بهبود و حذف دوباره کاری هاست (حل مسئله درست از ابتدا). یکی از مفاهیم پایه ای TRIZ هدایت یک سیستم به سمت افزایش ایده آل بودن (عملکردی ) است. نتیجه نهایی این تکامل رسیدن به نتیجه نهایی ایده آل یاIFR به شرح زیر است:
• دارا بودن سیستمی با تمام مزایا.
• بدون زیان و صدمه و
• بدون هیچگونه هزینه از مسئله اصلی
یک سیستم ایده آل بعنوان یک عملکرد خالص و ناب است زیرا:
• هیچ فضایی را اشغال نمی کند.
• هیچ وزنی ندارد
• هیچ کارگری نیاز ندارد
• هیچ تعمیری نیاز ندارد
• دارای مزایا بدون صدمه است.
لذا یک سیستم ایده آل سیستمی است که وجود فیزیکی ندارد ولی عملکرد آن وجود دارد(نظیر دانشگاه مجازی).
قانون افزایش سطح ایده آل بودن (قانون کمال) در TRIZ، به این معنی است که نظام های فنی همواره به سمت افزایش درجه ایده آل بودن یا کمال خود پیش می روند. ایده آلی یا سطح ایده آل بودن عبارت از نسبت جمع کلیه عملکردها و جنبه های مثبت و مفید سیستم به جمع کلیه اثرات زیانبار یا جنبه های منفی و مضر سیستم.
هر چه صورت کسر بیشتر و مخرج آن کمتر شود عملاً ما به سوی ایده آل بودن گام برمی داریم.
با تشکر
مهدی بصیرزاده
09125457825
